Grzybica jamy ustnej – objawy i leczenie
Choć może wydawać się to zaskakujące, w jamie ustnej każdego człowieka znajdują się grzyby, a dokładniej drożdżaki z rodzaju Candida. Przez większość życia nie zauważa się ich istnienia, jednak w momencie osłabionej odporności mogą przyczynić się do rozwoju grzybicy jamy ustnej. Jak rozpoznać tę chorobę, jak się ją diagnozuje oraz w jaki sposób można leczyć grzybicę jamy ustnej? O tym poniżej!
- Na czym polega grzybica jamy ustnej?
- Grzybica jamy ustnej – objawy
- Kandydoza jamy ustnej – objawy poszczególnych typów choroby
- Jak diagnozuje się kandydozę jamy ustnej?
- Grzybica jamy ustnej – leczenie
- Jakie są przyczyny grzybicy jamy ustnej?
- W jakich miejscach jamy ustnej może pojawić się grzybica?
- Jak rozpoznać grzybicę jamy ustnej?
Na czym polega grzybica jamy ustnej?
Grzybica, a inaczej kandydoza jamy ustnej, jest chorobą wywoływaną przez grzyby z rodzaju Candida. Są to organizmy naturalnie występujące we florze fizjologicznej jamy ustnej, a niektóre osoby nie będą zdawały sobie sprawy z ich istnienia nawet przez całe życie.
Inaczej sytuacja wygląda w momencie obniżonej odporności, wywołanej m.in. przez niedobór witamin, stres lub złą dietę. Może ona pojawić się także na skutek przewlekłych chorób (zwłaszcza AIDS) lub zakończonej terapii antybiotykowej.
W momencie, gdy układ odpornościowy jest znaczenie osłabiony, w jamie ustnej mogą namnożyć się drożdżaki z rodzaju Candida, przede wszystkim Candida albicans, a rzadziej z gatunku Candida tropicalis czy Candida krusei. Ich znaczna ilość doprowadzi natomiast do rozwoju grzybicy jamy ustnej. Nie należy bagatelizować tej choroby, gdyż nieleczona może doprowadzić do poważnych powikłań. Warto więc wiedzieć, czym objawia się grzybicze zapalenie jamy ustnej.
Grzybica jamy ustnej – objawy
Podobnie jak każdego innego rodzaju grzybica, kandydoza jamy ustnej jest łatwa do dostrzeżenia na pierwszy rzut oka. W przypadku choroby dotyczącej jamy ustnej koniecznie należy zwrócić uwagę na poniższe objawy:
- biały nalot na języku i podniebieniu, który może sięgać nawet do gardła i przełyku;
- romboidalne zapalenie języka, czyli charakterystyczne zmiany w kształcie rombu na grzbiecie języka;
- suchość i pieczenie w gardle;
- pęknięcia w kącikach ust powodujące ból.
Przedstawione wyżej objawy kandydozy jamy ustnej są ogólnymi, najczęściej występującymi symptomami tej choroby. Jednak w zależności od jej rodzaju, zmiany chorobowe będą pojawiać się w innych częściach jamy ustnej lub przyjmować odmienną formę. Warto więc zapoznać się z typami grzybicy jamy ustnej.
Kandydoza jamy ustnej – objawy poszczególnych typów choroby
Grzybica jamy ustnej może mieć ostry lub przewlekły przebieg. Najczęściej spotykane typy tej choroby to:
- ostra kandydoza rzekomobłoniasta – nazywana inaczej pleśniawkami, objawia się miękkimi nalotami o żółtawo-białej barwie. Można je łatwo usunąć poprzez pocieranie, co doprowadza jednak do odsłonięcia bolesnego podłoża. Występują także u niemowląt;
- przewlekła kandydoza zanikowa – dotyka osób stale noszących protezy, dlatego jej inna nazwa to protetyczne zapalenie jamy ustnej. Objawia się przede wszystkim zaczerwienionym podniebieniem twardym;
- ostra kandydoza zanikowa – ten typ grzybicy charakteryzuje się zaczerwienieniem błony śluzowej jamy ustnej, jak również nadwrażliwością na ostre i kwaśne pokarmy;
- przewlekła kandydoza hiperplastyczna – zazwyczaj powstaje na podłożu już istniejących zmian chorobowych. Można ją dostrzec na błonie śluzowej policzków w okolicach kącików ust, a także na bocznej części języka;
- zapalenie kącików ust – powszechnie znane jako zajady, cechuje się występowaniem pęknięć i nadżerek, a także powstawaniem strupów w okolicach kącików ust.
Wymienione powyżej cechy poszczególnych rodzajów kandydozy to najczęściej spotykane objawy grzybicy jamy ustnej. Aby jednak mieć pewność, że to właśnie drożdżaki zaatakowały błonę śluzową jamy ustnej, należy przeprowadzić odpowiednią diagnozę.
Jak diagnozuje się kandydozę jamy ustnej?
Jeśli lekarz podejrzewa wystąpienie grzybicy jamy ustnej, może zaproponować pacjentowi badanie mykologiczne. Jego pierwszym etapem jest pobranie materiału z tylnej ściany gardła chorego. Następny krok to hodowla tego materiału i dokładna analiza powstałego preparatu pod mikroskopem. Po kilku dniach powinny być już widoczne namnożone drożdżaki, jeśli to one były przyczyną powstałych zmian.
Dodatkowo na preparacie można również sprawdzić lekooporność grzyba. Dzięki tego rodzaju badaniom lekarze przekonują się, jakie konkretne leki będą skuteczne w danym przypadku i mogą przeprowadzić skuteczną terapię.
Badanie mykologiczne ma niestety jedną znaczącą wadę – może potrwać nawet kilka tygodni. Dlatego, aby skrócić czas leczenia, wybierane są także inne typy badań. Jednym z nich jest analiza DNA grzyba, którą wykonuje się w sytuacji podejrzenia wystąpienia konkretnego gatunku tego organizmu. Można także wykonać analizę mikroskopową próbki bezpośrednio pobranej od pacjenta. Metody te stosowane są jednak najczęściej jako środki uzupełniające pozwalające na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Grzybica jamy ustnej – leczenie
Gdy grzybicze zapalenie jamy ustnej zostało już oficjalnie stwierdzone, lekarz może wybrać odpowiedni sposób jego leczenia. Pierwszym podejmowanym krokiem podczas terapii grzybicy jamy ustnej jest stosowanie preparatów nakładanych miejscowo, czyli na konkretne obszary, na których wystąpiły zmiany chorobowe. W tym celu używa się leków przeciwgrzybiczych w formie płynu do płukania jamy ustnej lub maści. W większości przypadków ta forma leczenia wystarcza do uporania się z problemem.
Gdy jednak miejscowe leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, konieczne będzie zastosowanie leków podawanych ogólnie. Podobnie jak na poprzednim etapie będą to farmaceutyki przeciwgrzybicze, zazwyczaj dopasowane do danego typu grzyba poznanego wcześniej za pomocą badania mykologicznego. W tym przypadku niezwykle ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza. Leczenie grzybicy jamy ustnej nie należy bowiem do krótkich procesów, a co więcej przepisane leki trzeba przyjmować także po zniknięciu jej objawów, aby zapobiec nawrotowi choroby.
W zależności od rodzaju występującej kandydozy należy także zadbać o odpowiednią higienę jamy ustnej oraz wyeliminowanie czynników drażniących. W przypadku przewlekłej kandydozy zanikowej wskazana jest szczególna dbałość o noszoną protezę, a w sytuacji wystąpienia ostrej kandydozy zanikowej – rezygnacja ze spożywania ostrych i kwaśnych potraw.
Nie mniej ważną kwestią podczas leczenia grzybicy jamy ustnej jest zmiana stylu życia, który przyczynia się do rozwoju grzybów z gatunku Candida. Pacjentom zaleca się zrezygnowanie z palenia papierosów oraz spożywania alkoholu, a także ograniczanie w diecie produktów o dużej zawartości cukru. Warto również przyjrzeć się stanowi układu odpornościowego i zadbać o jego prawidłowe funkcjonowanie poprzez uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów.
Jakie są przyczyny grzybicy jamy ustnej?
Najczęstszą przyczyną występowania kandydozy w obrębie jamy ustnej jest obniżona odporność organizmu. Oprócz niedoborów witamin i minerałów (zwłaszcza witamin z grupy B oraz żelaza) mogą powodować ją także niektóre choroby, np. cukrzyca lub AIDS. To jednak niejedyne przyczyny kandydozy jamy ustnej. Inne czynniki powodujące grzybicę jamy ustnej to m.in.:
- niewłaściwa higiena jamy ustnej,
- palenie papierosów,
- chemioterapia i radioterapia,
- próchnica zębów,
- spożywanie zbyt dużych ilości cukrów prostych,
- stosowanie tabletek antykoncepcyjnych,
- zmniejszenie ilości wydzielanej śliny,
- stosowanie preparatów sterydowych w postaci wziewnej lub bezpośrednio na błonę śluzową jamy ustnej,
- zaburzenia hormonalne,
- noszenie źle dopasowanej protezy zębowej.
Warto więc prowadzić zdrowy styl życia, regularnie wykonywać badania krwi celem wykrycia ewentualnych niedoborów witamin oraz dbać o dobrą kondycję jamy ustnej.
W jakich miejscach jamy ustnej może pojawić się grzybica?
Grzybice jamy ustnej mogą dotyczyć różnych części błony śluzowej jamy ustnej. Jedną z najczęstszych jest bez wątpienia grzybica języka. To tam przeważnie pojawiają się pleśniawki, a także przewlekła kandydoza zanikowa charakterystyczna dla osób noszących protezy. Grzybica na języku jest również jedną z najbardziej uciążliwych przypadłości, gdyż bardzo przeszkadza podczas spożywania pokarmów.
Równie często spotykanym rodzajem kandydozy jest grzybica ust w postaci tzw. zajadów, które atakują kąciki ust. Borykający się z tą przypadłością pacjenci odczuwają znaczny ból podczas poruszania ustami. W tym miejscu można mieć również do czynienia z przewlekłą kandydozą hiperplastyczną.
Nieco rzadziej występującym typem kandydozy jamy ustnej jest grzybica gardła. Naloty powstają wtedy w tylnej części jamy ustnej i mogą powodować problemy z przełykaniem.
Jak rozpoznać grzybicę jamy ustnej?
Grzybica jamy ustnej to choroba trudna do przeoczenia, gdyż charakteryzuje się bolesnymi i widocznymi gołym okiem zmianami na błonie śluzowej. Należy więc dokładnie przyglądać się wszystkim bolącym miejscom i w odpowiednim momencie udać się do lekarza. Uwagę powinien zwrócić także nieprzyjemny zapach z ust.
Pierwsze oznaki grzybicy jamy ustnej może dostrzec także stomatolog. Narzędzia stomatologiczne, takie jak lusterko dentystyczne, pozwalają mu bowiem na zobaczenie tych fragmentów jamy ustnej, których nie dostrzeże się w lustrzanym odbiciu. Warto więc regularnie odwiedzać dentystę, także w celu wykluczenia ewentualnych problemów z drożdżakami.
FAQ:
1. Jak długo trwa grzybica jamy ustnej?
Leczenie grzybicy jamy ustnej trwa zazwyczaj od około jednego tygodnia do dwóch. Zaleca się jednak wydłużenie terapii przeciwgrzybiczej o kolejne 14 dni, aby zapobiec ewentualnym nawrotom choroby. Konieczne jest także wyelimowanie czynników sprzyjających rozwojowi choroby, np. dużych ilości cukrów prostych w diecie.
2. Czy grzybica jamy ustnej jest zaraźliwa?
Tak, grzybica jamy ustnej należy do chorób zakaźnych. Najłatwiej można zarazić się nią poprzez kontakt ze śliną osoby chorej, a także przez picie z tej samej szklanki lub butelki, jak również korzystanie z tych samych sztućców. Dlatego zaleca się jak najszybsze wprowadzenie leczenia, aby uchronić swoich najbliższych przed ewentualnym zakażeniem.
3. Co na grzybicę jamy ustnej?
W leczeniu grzybicy jamy ustnej jako pierwsze stosuje się leczenie miejscowe, czyli maści lub płyny nakładane punktowo. Jeśli nie okażą się one skuteczne, wtedy konieczne jest leczenie farmakologiczne.